Pod pojęciem olinowanie kryje się zespół lin stalowych i włókiennych, służących do usztywnienia i powiązania ze sobą omasztowania oraz do manewrowania żaglami. Olinowanie obejmuje również wszystkie bloki, sprzęty, pierścienie i knagi, które są przymocowane bezpośrednio do masztu. Konstrukcja i układ takielunku zależą od rodzaju statku, na którym się znajduje. Stanowi obok omasztowania i ożaglowania część takielunku. Wszechobecne olinowanie łodzi, czy jachtu żaglowego dzieli się na: stale i ruchome.
Olinowanie stałe
Stałe olinowanie to konstrukcje linowe mocujące maszty oraz bukszpryt i wystrzał z kadłubem. Wykonane jest ono z lin stalowych. Ma za zadanie przenoszenie na kadłub obciążeń statycznych i dynamicznych pochodzących od naporu wiatru i pracy jachtu na fali. Najczęściej olinowanie stałe stanowią liny skręcone z drutów ze stali węglowej powleczone antykorozyjną warstwą cynkową. Niekiedy materiałem może być również stal stopowa, nierdzewna bądź kwasoodporna. W ogólności olinowanie stałe dzieli się ze względu na kierunek działania sił przez nie przenoszonych.
Wanty podtrzymują i usztywniają maszty w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny symetrii kadłuba. Mocowane są do masztu specjalnymi okuciami, a do kadłuba za pośrednictwem podwięzi wantowych lub burtowych.
Sztagi utrzymują maszty w płaszczyźnie symetrii kadłuba. Sztagi mocowane są na pokładzie do okuć związanych ze szkieletem kadłuba, zwanych sztagownikami. Sztag to lina wspierająca maszt od strony dziobu, mocowana do masztu na ogół powyżej salingu. Na jachtach małych sztag umieszcza się na maszcie na jednym okuciu z wantami. Stensztag to sztag mocowany na maszcie między salingiem i topem, jeśli na jachcie jest więcej sztagów. Forsztag łączy top masztu z dziobem. Jumpsztag usztywnia stengę masztu na zginanie w kierunku rufy. Achtersztag biegnie od topu masztu w kierunku rufy, tam mocowany jest na pokładzie.
Baksztagi to liny olinowania stałego. Chronią maszt przed wygięciem pod naciskiem żagli przednich. Baksztagi – jeśli występują – to parami: po jednym na każdej burcie. I pracują na zmianę; pracuje baksztag nawietrzny, przy wyluzowanym zawietrznym. Luzowanie i wybieranie odbywa się w czasie zwrotu przy przechodzeniu grota na nową nawietrzną. Każdy z baksztagów napinany jest jednym cięgłem mocowanym na pokładzie w sposób umożliwiający łatwe luzowanie i wybieranie liny. Baksztagi mocowane są na maszcie przy stensztagu lub przy topie. Na pokładzie w okolicy pokładu rufowego. Na małych jachtach raczej nie używane.
Olinowanie ruchome
Olinowanie ruchome to konstrukcja z lin i bloków służąca do powiązania drzewc stałych z ruchomymi, do manewrowania żaglami i do poruszania niektórymi częściami wyposażenia kadłuba. Liny olinowania ruchomego mają przynajmniej jeden koniec wolny. Służą do obsługi takielunku czy innych elementów osprzętu, np. miecza, płetwy sterowej. Są to między innymi: fały i kontrafały, szoty, brasy, topenanty, dirki, gai, obciągaczy bomów, halsów, szkentli itp.
Fały to liny służące do podnoszenia i opuszczania żagli, ruchomych części omasztowania i ruchomych części wyposażenia kadłuba (płetwa sterowa i mieczowa) w czasie rejsów żeglarskich.
Fał grota, albo żagla podnoszonego na innym maszcie, np. bezana. Bywa przeważnie wykonywany z jednego odcinka liny miękkiej, bawełnianej czy syntetycznej, albo składa się z dwóch części: giętkiej liny stalowej i liny włókiennej. Stalowy odcinek fału prowadzony jest przez krążek w topie masztu lub luźno zamocowanym bloku w okuciu sztagu. Odcinek włókienny służy do ręcznego wybierania fału i obkładania go na knadze umocowanej na maszcie, do kołkownicy na pokładzie, do napinacza mocowanego na maszcie lub pokładzie. Na większych jachtach, których maszty są wyposażone w windy falowe, fały wykonane są z jednego odcinka liny stalowej, nawijanej przy stawianiu żagla na bęben windy.
Pikfał i gafelfał to liny do podnoszenia żagla gaflowego. Pikfał mocowany jest na noku (piku) gafla, albo częściej do prowadnicy umieszczonej w górnej części gafla. Gafelfał mocowany jest do szpony albo do okucia gardy i wtedy często nazywany jest gardafałem.
Fały sztaksli dziobowych przybierają nazwy od przypisanych im do podnoszenia żagli: fał foka, fał kliwra, fał spinakera, fał genui itp.
Fał roboczy nazywany „jolą” – to zapasowa lina do podnoszenia i opuszczania zapasowego żagla, ławki bosmańskiej itp.
Fał płetwy mieczowej oraz fał płetwy sterowej służą do podnoszenia i opuszczania tych elementów.
Kontrafały – to liny używane do ciągnięcia podniesionego żagla, kiedy jego opuszczenie pod wpływem własnego ciężaru jest utrudnione mimo wyluzowania fału tego żagla. Zasadniczo na dużych jednostkach każdy żagiel powinien być wyposażony w kontrafał.
Szoty to liny do manewrowania żaglami, do ustawiania ich w żądanym położeniu w stosunku do wiatru. Przeważnie są to liny bawełniane lub syntetyczne.
Szoty żagli mocowanych do bomów pozwalają zmieniać położenie żagla przez wybieranie lub luzowanie. W przypadku żagli mocowanych do bomu, żagli tak trójkątnych jak i czworokątnych (gaflowych) – szot przechodzi przez bloki mocowane do bomu i do pokładu lub do prowadnicy, tworząc zblocze, czyli talię.
Szoty żagli dziobowych, nie wyposażonych w bomy, mocowane są do ucha szotowego. Żagle dziobowe mają przeważnie po dwa szoty – lewy i prawy: by mogły w drodze na śródokręcie ominąć maszt. Prowadzone są przez kipy, bloki zwrotne albo kabestany i mocowane na ogól do knag na pokładzie.
Kontraszot to lina pracująca w kierunku przeciwnym niż szot. Zadaniem kontraszota jest utrzymanie bomu lub rogu szotowego żagla w określonym, stałym położeniu przez dłuższy okres czasu. Lina na małych jachtach rzadko stosowana, a wielce przydatna w czasie żeglowania niezmiennym kursem, głównie pełnym, przez dłuższy okres czasu.
Topenanta stosowana w przypadku ożaglowania bermudzkiego do podtrzymania noku bomu i unoszenia go. Biegnie przeważnie od noku bomu przez krążek w topie masztu na pokład, gdzie jest mocowana. Bardzo przydatna samemu żeglarzowi: odciąża go od dźwigania ciężkiego niejednokrotnie bomu, nadmiernie wyciągającego grot czy inny żagiel.
Obciągacz bomu – lina, która zapobiega podnoszeniu się noku bomu pod wpływem parcia wiatru na żagiel, występującego w czasie żeglugi wiatrami pełnymi. Zapobiega deformacji żagla, czyni go maksymalnie wydajnym aerodynamicznie na wszystkich kursach, na ogól skutecznie zapobiega tendencjom do niezaplanowanego przerzucania grota na drugą burtę w czasie żeglugi fordewindowej.
Dirki służą do podtrzymania bomu żagla gaflowego, jak topenanta w ożaglowaniu bermudzkim. Biegną od noku bomu po obu stronach żagla ukośnie do górnej części masztu, skąd przez bloki kierowane są na pokład. Dirki, jak baksztagi, pracują na zmianę: wybiera się nawietrzną, luzuje zawietrzną.
Terminologia żeglarska związana z olinowaniem jest dosyć trudna i zawiła, ale warto się jej nauczyć.
1 komentarz
Możliwość komentowania została wyłączona.